Dyżury aptek ogólnodostępnych w porze nocnej oraz w dni wolne od pracy są kluczowym elementem zapewnienia ciągłości opieki farmaceutycznej dla społeczeństwa. Kwestie te reguluje art. 94 Prawa farmaceutycznego, który określa zasady ustalania godzin pracy aptek oraz procedury wyznaczania dyżurów.
Zgodnie z art. 94 ust. 1 Prawa farmaceutycznego, rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych na terenie powiatu powinien być dostosowany do potrzeb ludności i umożliwiać realizację zadań określonych w art. 87 ust. 2, w szczególności poprzez pełnienie dyżurów w porze nocnej oraz w dni wolne od pracy. Jeśli standardowy rozkład godzin nie gwarantuje zaspokojenia tych potrzeb, zarząd powiatu ma obowiązek wyznaczyć apteki do pełnienia dyżurów w określonych porach.
Treść art. 94 Prawa farmaceutycznego została znowelizowana na mocy ustawy zmieniającej, która weszła w życie 1 stycznia 2024 r. Na mocy tej nowelizacji zmieniono ogólną zasadę wyznaczania dyżurów aptek ogólnodostępnych, dając pierwszeństwo zasadzie dobrowolności, zaś dopiero przy braku zgłoszeń, określono reguły wyznaczania przymusowego aptek i określono zasadę odpłatności tak wyznaczanych dyżurów ze środków NFZ. Nowelizacja nie wprowadziła jednak zmian w zakresie przesłanek wyznaczania rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych, który powinien być dostosowany do potrzeb ludności powiatu i pozwalać na realizację przez apteki zadań określonych w art. 87 ust. 2 Prawa farmaceutycznego. W myśl zaś art. 87 ust. 2 Prawa farmaceutycznego – apteka ogólnodostępna jest przeznaczona do:
1) zaopatrywania ludności w produkty lecznicze, leki apteczne, leki recepturowe, wyroby medyczne i inne artykuły, o których mowa w art. 86 ust. 8 Prawa farmaceutycznego;
2) zapewnienia świadczenia ludności usług farmaceutycznych, o których mowa w art.4 ust. 3 ustawy z dnia 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty, oraz sprawowania opieki farmaceutycznej, o której mowa w art. 4 ust. 2 tej ustawy.
Pojawiło się natomiast pytanie jakimi kryteriami/przesłankami przy przymusowym wyznaczaniu aptek ogólnodostępnych powinien kierować się organ. Odpowiedz na to pytanie udzielił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie który w wyroku z dnia 5 grudnia 2024r. w sprawie o sygn akt II SA/Ol 535/24 stwierdził: „Ponadto należy mieć na uwadze, że w myśl art. 94 ust. 9 pkt 2 P.f., w przypadku wyznaczenia do pełnienia dyżurów przez aptekę ogólnodostępną w trybie określonym art. 94 ust. 3 P.f., organ bierze pod uwagę kryteria określone w ust. 7 i 8. Ustawodawca zatem nie zdecydował się na wskazanie, że ust. 7 i 8 są stosowane wprost, czy też nawet odpowiednio, a jedynie wskazał, że kryteria określone w tych przepisach organ bierze pod uwagę. W związku z tym, przy wyznaczaniu aptek w trybie art. 94 ust. 3 P.f. zarząd powiatu, inaczej niż to ma miejsce w przypadku wyznaczenia apteki w trybie art. 94 ust. 5 P.f., nie jest ograniczony przesłankami określonymi w art. 94 ust. 7 i 8 P.f. W ocenie Sądu, nawet w przypadku niespełnienia przesłanek określonych w art. 94 ust. 7 P.f. oraz zaistnienia przesłanek określonych w art. 94 ust. 8 P.f. organ może wyznaczyć określoną aptekę do pełnienia dyżuru w trybie obligatoryjnym, a nie dobrowolnym, o ile będzie to niezbędne dla zabezpieczenia potrzeb ludności w porze nocnej oraz w dni wolne od pracy w zakresie zadań określonych w art. 87 ust. 2 P.f., czyli zaopatrywania w produkty lecznicze, leki apteczne, leki recepturowe, wyroby medyczne i inne artykuły, o których mowa w art. 86 ust. 8 oraz zapewnienia świadczenia ludności usług farmaceutycznych, o których mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty, oraz sprawowania opieki farmaceutycznej, o której mowa w art. 4 ust. 2 tej ustawy. W tych okolicznościach twierdzenie skarżącej, że nie mogła zostać wyznaczona do pełnienia dyżuru z powodu niespełnienia wymogu określonego w art. 94 ust. 8 jest niezasadne.”.
Z przywołanego uzasadnienia widać wyraźnie, że choć obowiązek pełnienia dyżurów może stanowić dodatkowe obciążenie dla aptek, to jego celem jest zapewnienie ciągłości opieki farmaceutycznej dla mieszkańców, co ma nadrzędne znaczenie społeczne, które zostało przez Sąd wzięte pod uwagę.
