Coraz bardziej starzejące się społeczeństwo sprawia, że coraz częściej wiele rodzin staje przed dylematem i ciężką decyzją, co zrobić w przypadku osób starszych które chorują na demencje starczą lub Alzheimera, a tym samym ich stan zdrowia nie powala im na świadome wyrażanie jakiejkolwiek zgody ponieważ nie rozumieją rzeczywistości w której się znaleźli.
Wiele z nich decyduje się na ubezwłasnowolnienie takich osób, chcąc uniknąć sytuacji w których ich stan zdrowia będzie wykorzystany przez osoby o nieuczciwych zamiarach. Proces ubezwłasnowolnienia nie jest jednak procesem który trwa krótko. W tym czasie osoby względem których on się toczy bardzo często potrzebują dalej funkcjonować i podejmować ważkie decyzje, w tym decyzje dotyczące swojego leczenia. Na tym tle pojawia się pytanie kto takiej zgody może udzielić skoro powyższe osoby są niezdolne do świadomego wyrażania jakiejkolwiek zgody.
Oczywiście zawsze może zrobić to Sąd opiekuńczy jednak nie jest to wyłączna możliwość. Chcąc uniknąć zgody sądu należy zwrócić szczególna uwagę na art. 17 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta który reguluje sytuacje, w której zgoda może mieć charakter zastępczy, to jest zostać udzielona przez inną osobę niż samego pacjenta. Przywołany przepis stanowi, że: „Przedstawiciel ustawowy pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody, ma prawo do wyrażenia zgody, o której mowa w ust. 1. W przypadku braku przedstawiciela ustawowego prawo to, w odniesieniu do badania, może wykonać opiekun faktyczny.” Wyraźnie zatem widać, że w przypadku osób niezdolnych do samodzielnego wyrażenia zgody (a nie będących jednocześnie pacjentami małoletnimi ani całkowicie ubezwłasnowolnionymi) zgoda zastępcza może zostać wyrażona przez przedstawiciela ustawowego. Czy może być nim doradca tymczasowy? Żeby odpowiedzieć na tak postawione pytanie należy przyjrzeć się samej instytucji doradcy tymczasowego. Dla osób, wobec których toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie ustawodawca przewidział instytucję doradcy tymczasowego, opartą o przepisy art. 548–551 kpc. Doradca może by powołany przez sąd z własnej inicjatywy lub na wniosek uczestnika postępowania. Z chwilą powołania takiego doradcy przez sąd, osoba dla której go ustanowiono zostaje ograniczona w zdolności do czynności prawnych (uzyskuje status analogiczny do osoby ubezwłasnowolnionej częściowo). Zgodnie z paragrafem drugim art. 549 kpc, do doradcy tymczasowego stosuje się wprost przepisy o kuratorze dla ubezwłasnowolnionego częściowo. Tym samym doradca tymczasowy powołany jest do reprezentowania i do zarządu majątkiem osoby w stosunku do której prowadzone jest postępowanie o ubezwłasnowolnienie tylko wtedy, gdy sąd opiekuńczy tak postanowi (stosownie do treści art. 181 par. 1 Krio). Innymi słowy doradca tymczasowy nie ma z mocy prawa przyznanej możliwości reprezentowania osoby, dla której został ustanowiony, a stosowne uprawnienie może uzyskać wyłącznie na podstawie postanowienia sądu. Jeśli jednak je uzyska to staje się przedstawicielem ustawowym takiej osoby, co znalazło potwierdzenie w wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 1968 r. (I CZ 77/68). Będąc nim może w imieniu takiej osoby składać oświadczenia woli. W szczególności może złożyć oświadczenie o zgodzie na udzielenie świadczeń zdrowotnych jako przedstawiciel ustawowy osoby, która nie może świadomie zgody wyrazić sama.
