W dobie rozwoju telemedycyny i cyfryzacji usług medycznych coraz więcej podmiotów leczniczych decyduje się na świadczenie usług zdrowotnych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych. Jednak nie wszystkie rozwiązania technologiczne spełniają wymogi prawne dotyczące należytej staranności w udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Potwierdza to niedawny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 maja 2024 r. (sygn. akt V SA/Wa 2671/23), który jednoznacznie stwierdza, że samo wypełnienie ankiety online przez pacjenta nie może być uznane za równoważne z badaniem lekarskim i nie może stanowić podstawy zaordynowania produktu leczniczego dostępnego z przepisu lekarza (na receptę) i wystawienia e-recepty w tym zakresie.
Istota badania lekarskiego
Według stanowiska WSA, badanie lekarskie to złożony proces stanowiący zespół czynności, przy czym ich zakres u każdego pacjenta może być inny, w zależności od danego przypadku. Badanie wymaga bezpośredniego zetknięcia się z pacjentem ponieważ wymaga oględzin pacjenta. Co do zasady w ramach badania można wyróżnić badanie podmiotowe i badanie przedmiotowe. Badanie podmiotowe to inaczej wywiad który obejmuje przede wszystkim aktywne zadawanie przez lekarza pytań związanych z objawami chorobowymi, stanem zdrowia pacjenta, zażywanymi lekami, w tym na choroby przewlekłe, oraz historią choroby. Odpowiedzi udzielane podczas tego badania powinny być analizowane pod kątem dostarczanych informacji przez lekarza. Badanie przedmiotowe (fizykalne) natomiast to w zależności od objawów dotykanie, opukiwanie, osłuchiwanie pacjenta przez lekarza, itp. Oczywiście w ramach telemedycyny badanie przedmiotowe doznaje ograniczeń, jednak dalej jest możliwe, oceniane może być przykładowo zachowanie pacjenta lub też głos pacjenta.
Sąd podkreśla, że z przepisu art. 42 ust. 1 ustawy zawodowej nie wynika, że wypełnienie ankiety w pełni pozwala na uznanie, iż doszło do zbadania pacjenta. Ankieta sama w sobie nie może zastąpić pytań zadanych przez lekarza ponieważ nie niesie ze sobą wymaganego stopnia interakcji z lekarzem. Sztywne i standardowe pytania nie mogą odzwierciedlić indywidualnej sytuacji każdego pacjenta. Odpowiedzi pacjenta udzielone w ankiecie nie mogą być na bieżąco analizowane przez lekarza i nie prowadzą do dodatkowych, spersonalizowanych pytań. Ankieta nie może również zastąpić badania fizykalnego pacjenta.
Dodatkowo wypełnienie same ankiety nie zapewnia możliwości zapoznania się z dostępną dokumentacją medyczna, aby orzec o stanie zdrowia danej osoby. Tymczasem przed podjęciem decyzji o zaordynowaniu produktu leczniczego dostępnego z przepisu lekarza (na receptę) lekarz z taką dokumentacją powinien, co do zasady, się zapoznać.
Biorąc powyższe pod uwagę Sąd uznał, że procedury umożliwiające wydanie recepty bez przeprowadzenia badania u pacjenta naruszają art. 8 ustawy o prawach pacjenta zgodnie z którym pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych w warunkach odpowiadających określonym w odrębnych przepisach wymaganiom fachowym i sanitarnym, i jako takie są niedopuszczalne.
Wyrok WSA ma istotne znaczenie dla podmiotów świadczących usługi medyczne za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Podmioty takie powinny dokonać reorganizacji procesów w taki sposób, aby zapewnić możliwość rzeczywistego kontaktu lekarza z pacjentem, umożliwić przeprowadzenie pełnego wywiadu i weryfikacji pełnej tj. dostępnej dokumentacji medycznej. Dopiero w takich okolicznościach lekarze zatrudnieni w takich podmiotach będą mogli podjąć decyzję o zaordynowaniu produktu leczniczego dostępnego z przepisu lekarza (o ile nie wystąpią okoliczności o których mowa w art. 42 ust. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty).
Wnioski
Wyrok WSA stanowi istotny głos w dyskusji nad granicami cyfryzacji usług medycznych. Choć rozwój telemedycyny jest nieunikniony i pożądany, nie może odbywać się kosztem bezpieczeństwa pacjentów i standardów opieki zdrowotnej. Samo wypełnienie ankiety online, bez rzeczywistego kontaktu z lekarzem i możliwości przeprowadzenia choćby podstawowego badania, nie spełnia wymogów należytej staranności w udzielaniu świadczeń zdrowotnych.
Podmioty lecznicze świadczące usługi telemedyczne powinny zweryfikować swoje procedury i dostosować je do standardów określonych w orzeczeniu. Kluczowe jest zapewnienie realnej interakcji między lekarzem a pacjentem oraz możliwości przeprowadzenia badania w zakresie dostępnym w ramach systemów teleinformatycznych.
