Zgodnie z zapowiedzią, przyjrzymy się wybranym przepisom ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (dalej jako UoZL) oraz Kodeksu Etyki lekarskiej (dalej jako KEL), które wzmacniają zaufanie w relacji pacjenta z lekarzem.
Na wstępie przypomnę zaproponowaną przeze mnie definicję zaufania w tym zakresie. Otóż, zaufaniem w relacji pacjent-lekarz to gotowość pacjenta do zaakceptowania podatności na decyzje i działania lekarza, oparta na wierze w jego uczciwość, kompetencje i zaangażowanie w dobro pacjenta. Przepisy, które wzmacniają to zaufanie, skupiają się na bezpośredniej relacji lekarz-pacjent, w tym na działaniu dla dobra pacjenta, koniecznej staranności w prowadzonych czynnościach z zakresu praktyki lekarskiej, poufności oraz działaniu zgodnego z wolą pacjenta.
W tym miejscu dla jasności wspomnę, że nie jest celem tej publikacji kompleksowa analiza wszystkich przepisów wpływających na zaufanie między pacjentem a lekarzem, a jedynie to, by zarysować mechanizm wzmacniania zaufania przez obowiązujące przepisy deontologii zawodowej.
Kluczowy z interesującego mnie punktu widzenia jest przepis art. 2 ust 2 KEL, wskazujący, że najwyższym nakazem etycznym lekarza jest dobro chorego – salus aegroti suprema lex esto. Nakaz ten uzupełniony jest o bardzo ważną regułę, że żadne mechanizmy rynkowe, naciski społeczne i wymagania administracyjne nie zwalniają lekarza z przestrzegania tej zasady. Ponadto, z godnie z KEL treścią przyrzeczenia lekarskiego jest działanie wyłącznie dla dobra pacjenta według najlepszej wiedzy lekarza bez żadnych różnic, takich jak: rasa, religia, narodowość i poglądy polityczne.
Przepisy te wzmacniają zaufanie pacjenta do lekarza, zapewniając, że bezwzględnym priorytetem działania lekarza jest dobro pacjenta, a jednocześnie lekarz działa w sposób niedyskryminujący i niezależny od zewnętrznych nacisków. Pacjent może poczuć się bezpiecznie, bo lekarz nie będzie brał pod uwagę żadnych innych okoliczności prócz dobra pacjenta i jego zdrowia bez względu na wyróżniające go cechy czy poglądy. Takie okoliczności redukują niepewność pacjenta, umożliwiając mu większą gotowość do zaakceptowania podatności na działania lekarza.
Zgodnie z przepisem art. 4 UoZL, lekarz ma obowiązek wykonywać zawód zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, zasadami etyki zawodowej i należytą starannością. Przepis ten koreluje z przepisem art. 2 ust 2 KEL, zgodnie z którym dla wypełniania swoich zadań lekarz zachowuje swobodę działań zawodowych, zgodnie ze swoim sumieniem i aktualną wiedzą medyczną.
Przepisy te, pomimo swobody w podejmowaniu przez lekarza decyzji terapeutycznych, dają pacjentowi gwarancję, że działania lekarza będą jednak musiały być ściśle powiązane z aktualnym stanem wiedzy medycznej, czyli tym szerokim systemem eksperckim, który sam w sobie staje się w dzisiejszych czasach źródłem zaufania społecznego. Zatem, jeśli działania lekarza mają być z tym źródłem powiązane i pacjent dostaje w tych przepisach takie właśnie zapewnienie, to implikuje to dodatkowy wzrost zaufania do samego lekarza, który z natury rzeczy nie może działać zupełnie na własną rękę w oderwaniu od wiedzy medycznej.
Przepisy art. 40-44 UoZL regulują z kolei kwestię tajemnicy lekarskiej. Przewidują one, że lekarz jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy informacji uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu, nawet po śmierci pacjenta. Tego rodzaju zapewnienie urastające do rangi obowiązku prawnego lekarza, redukuje istotny zakres niepewności pacjenta odnoszący się do ochrony jego prywatności i godności. Pacjent może być tym samym pewien, że przekazywane lekarzowi informacje nie zostaną udostępnione osobom trzecim i w wielu przypadkach może być to powodem do większego zaufania a także lepszego i pełniejszego komunikowania istotnych zagadnień dotyczących zdrowia między stronami omawianej relacji.
Widać na powyższych przykładach w jaki sposób przepisy regulujące zasady wykonywania zawodu lekarza wpływają na redukcję ryzyk po stronie pacjenta, a przez to na możliwość wzrostu zaufania w relacji pacjenta z lekarzem. W kolejnym artykule spróbuję przyjrzeć się przepisom, które wpływają na wzrost zaufania w kolejnej z omawianych w tym cyklu relacji, to jest relacji między społeczeństwem a medycyną.
