Czy darowizna wpłacana na konto podmiotu leczniczego, przekazana na rzecz konkretnego pacjenta może być przeznaczona na ogólne cele statutowe tego podmiotu?
Art. 888 §1 Kodeksu Cywilnego stanowi, że przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. W orzecznictwie narosłym na tle umów darowizny utrwalił się pogląd, że jeśli darczyńca wskazuje konkretne cele na jakie ma zostać przeznaczona darowizna, to inne wykorzystanie jej przez obdarowanego uprawnia darczyńcę do żądania zwrotu darowizny, na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, jako świadczenia nienależnego. (Np. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 czerwca 2009 r., IV CSK 48/09).
W omawianej sytuacji darowizny przekazywanej podmiotowi leczniczemu na rzecz określonego chorego do właściwego wykorzystania darowizny zobowiązany jest podmiot leczniczy. W przypadku braku wykorzystania środków w pełni, np. z powodu wcześniejszego wyzdrowienia, wypisu albo śmierci pacjenta, podmiot leczniczy zastanawia się, pod jakimi warunkami może przeznaczyć fundusze pozostałe na jego koncie, ale oznaczone przez darczyńcę celem.
Często zdarza się, że podmioty lecznicze zastrzegają w statucie, iż w takich sytuacjach uprawnione są do wykorzystania środków według swojego uznania zgodnie z celami statutowymi. Jednak postanowienia statutowe nawet, jeśli zostaną zaakceptowane przez darczyńcę (np. przez zaznaczenie przy formularzu przelewowym pola o treści: „zapoznałem się z regulaminem i akceptuję jego treść”) nie mogą uchylić obowiązku nałożonego na obdarowanego przez darczyńcę co do sposobu wykorzystania darowizny.
Umowa darowizny pomiędzy dobroczyńcą a szpitalem polega bowiem na wymianie oświadczeń woli, z których pierwsze określa zamiar obdarowania i zobowiązanie do określonego sposobu wykorzystania środków, a drugie zgodę na przyjęcie darowizny z akceptacją tego właśnie obowiązku. Akceptacja regulaminu jest niezależnym oświadczeniem woli, które nie może zmienić treści umowy darowizny.
Zatem w omawianej sytuacji konieczne będzie zwrócenie się do darczyńcy z pytaniem o zgodę na przeznaczenie udzielonej darowizny na ogólne cele statutowe podmiotu. Darczyńca powinien przy tym wiedzieć, że odwołanie darowizny może nieść dla niego konsekwencje podatkowe (np. jeśli odliczył darowiznę od podatku). Pewnym rozwiązaniem ograniczającym ilość podobnych problemów może być przygotowanie na stronach internetowych formularzy przelewowych, w których cel przekazania darowizny został sprecyzowany, np. z możliwością wyboru jednego spośród kilku wariantów. Takie rozwiązanie nie może jednak pozbawiać darczyńcy swobody określenia sposobu wykorzystania darowizny.
