Rozwój medycyny aktualizuje pytania o terapię daremną. Staje się oczywiste, że mając coraz większe możliwości podtrzymywania i zastępowania funkcji organizmu chorego, jednocześnie coraz łatwiej jest przekroczyć granice celowości leczenia i dobra leczonego pacjenta. Opisująca ten problem praca zbiorowa z roku 2023, napisana pod redakcją wybitnych lekarzy i szeroko uznana w środowiskach medycznych, p.t: „Zapobieganie terapii daremnej u dorosłych chorych umierających w szpitalu – stanowisko Grupy Roboczej Towarzystwa Internistów Polskich ds. Terapii Daremnej na Oddziałach Internistycznych”, nie tylko przywołuje i formułuje ogólne zasady, ale także proponuje pisemny wzorzec protokołu odstąpienia od terapii daremnej.
https://adst.mp.pl/s/www/etyka/MP_2023_4_121_ETYKA_Zapobieganie_terapii_daremnej.pdf
Autorzy Stanowiska nie tłumaczą powodu, dla którego zredagowali ów formularz, ale z lektury ich pracy można odnieść wrażenie, że jest nim z jednej strony chęć ochrony praw pacjenta, którym ww. opracowanie poświęca bardzo dużo miejsca, a z drugiej strony przekonanie, że praktyka lekarska bez takiego wzorca się nie obejdzie. A może bez głębszej refleksji ulegli trendowi ujmowania leczenia w ramy procedur i przepisów prawnych?
Nie ma prawnego obowiązku korzystania z tego typu formularzy. Ocena przesłanek odstąpienia od terapii bądź jej niepodejmowania, podobnie jak uzasadnienie tej oceny, należy do lekarza i formularz nie może zastępować jego osobistego namysłu. Warto dodać, że formularz dołączony do opracowania (Dodatek 3) nie jest też konieczną konsekwencją przyjętych w opracowaniu założeń i wytycznych. Lekarz musi głęboko przemyśleć granice swojego zaangażowania przy chorym, który umiera i uwagi zawarte w Stanowisku są do tego pomocne.
Prowadzący oddziały szpitalne ordynatorzy i kierujący placówkami dyrektorzy powinni też przemyśleć, czy formułować w tym zakresie jakiekolwiek dodatkowe wytyczne i procedury. Jeśli zdecydują się na przygotowanie formularzy, to moim zdaniem powinni rozważyć, na ile sformułować opis odstąpienia od terapii, a na ile pozostawić go lekarzowi, jako informację o konkretnym chorym, która powinna być przekazana w rozmowie z rodziną pacjenta. Powinni też przemyśleć, czy i jak sformułować listę procedur terapeutycznych, od których się odstępuje, albo których się nie podejmuje jako daremnych.
Wydaje się kluczowe, by informowanie rodziny pacjenta o możliwości odstąpienia od terapii daremnej nie polegało na przedstawieniu im tej sytuacji jako procedury, którą chory w określonej sytuacji zostanie objęty, a w szczególności, by nie polegało na prostym okazaniu im formularza protokołu odstąpienia od terapii. Z dużym prawdopodobieństwem byłoby to bowiem odebrane przez bliskich chorego jako automatyzm, nadmiernie determinujący działania lekarza i wyłączający pacjenta spod normalnej lekarskiej opieki.
