W wyjątkowych przypadkach lekarz psychiatra ma prawo zastosować leczenie bez zgody pacjenta. Faktyczne pozbawienie wolności pacjenta, na podstawie decyzji lekarskiej, obwarowane jest szeregiem obowiązków. Jak wygląda procedura przyjęcia do szpitala psychiatrycznego bez zgody pacjenta? Jak wygląda sądowa kontrola decyzji lekarskiej?

Osoba może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez jej zgody tylko wtedy, gdy:

1) jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu choroby psychicznej zagraża bezpośrednio własnemu życiu

2) jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu choroby psychicznej zagraża życiu lub zdrowiu innych osób,

3) zachodzi wątpliwość czy jest chora psychicznie, a wykazuje zachowania opisane powyżej,

3) grozi popełnieniem samobójstwa lub atakiem na inne osoby w taki sposób, że pojawia się uzasadnione obawa spełnienia gróźb w przyszłości.

Decyzję w tym zakresie podejmuje lekarz. Obligatoryjnym etapem przyjęcia jest osobiste zbadanie pacjenta. W miarę możliwości psychiatra powinien zasięgnąć opinii innego lekarza psychiatry albo psychologa. Obowiązkiem lekarza kwalifikującego do przymusowego leczenia jest pouczenie pacjenta o przyczynach przyjęcia. Powinien on również przedstawić wszystkie prawa przysługujące osobie, wobec której stosowane ma być przymusowe leczenie.

Kontrola decyzji o przymusowym przyjęciu do szpitala psychiatrycznego

Mając na uwadze wkroczenie przez psychiatrę w podstawowe prawa i wolności obywatelskie – w istocie przymusowe pozbawienie wolności na podstawie dyskrecjonalnej decyzji lekarza – w ustawie przewidziano szereg rozwiązań przewidujących ochronę pacjenta. Pierwszym z nich jest obowiązek zatwierdzenia decyzji lekarza psychiatry przez ordynatora. Będzie to zatem co najmniej drugi albo trzeci lekarz, który powinien poddać kontroli decyzję o przymusowym leczeniu.

Obowiązkiem kierownika szpitala psychiatrycznego jest zawiadomienie (nie później niż w terminie 72 godzin od chwili przyjęcia) Sądu opiekuńczego, właściwego ze względu na miejsce leczenia. Sąd Rejonowy, Wydział Rodzinny i Nieletnich, na podstawie zawiadomienia wszczyna postępowanie o zezwolenie na przyjęcie uczestnika (pacjenta) do szpitala psychiatrycznego. W ramach postępowania sądowego dochodzi do kolejnego skontrolowania dotychczas podjętych decyzji. Sąd uprawniony jest do powołania biegłego – w osobie kolejnego lekarza psychiatry, którego opinia będzie wiążąca.

Żądanie wypisania ze szpitala psychiatrycznego

Ustawodawca przewidział, że osoba przymusowo umieszczona w szpitalu psychiatrycznym lub jego najbliższa rodzina, może zwrócić się do lekarza z żądaniem wypisania ze szpitala psychiatrycznego.

Lekarz uwzględnia żądanie lub odmawia spełnienia prośby, uzasadniając decyzję oraz pouczając o trybie i sposobie zaskarżenia.

Odwołanie od decyzji osoby uprawnionej składa się w terminie 7 dni do Sądu Rejonowego Wydziału Rodzinnego i Nieletnich właściwego ze względu na miejsce leczenia. W toku procedury z odwołania Sąd weryfikuje, w oparciu o opinię biegłego psychiatry, czy przesłanki, które spowodowały umieszczenie w przymusowym leczeniu, ustały.